Prof. dr hab. inż. Janusz Lewiński otrzymał prestiżową Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej

W październiku 2024 r. prof. dr hab. inż. Janusz Lewiński z Instytutu Chemii Fizycznej PAN i  Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2024 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach.

Nagroda FNP, jedno z najbardziej zasłużonych wyróżnień naukowych w Polsce, jest wyrazem uznania dla pionierskich prac prof. Lewińskiego w zakresie mechanochemicznej syntezy perowskitów metalohalogenkowych, która poprawia ich właściwości fotowoltaiczne. Materiały te wyłoniły się jako klasa najbardziej obiecujących i opłacalnych materiałów półprzewodnikowych o unikalnych właściwościach, które umożliwiają szeroki zakres zastosowań fotowoltaicznych i optoelektronicznych. Bezrozpuszczalnikowe mechanochemiczne rozdrabnianie soli prekursorowych jest obiecującą drogą do szybkiej syntezy szerokiej gamy perowskitów halogenkowych.

„To wyjątkowy dzień dla mnie oraz moich byłych i obecnych studentów, doktorantów i współpracowników. To ogromne wyróżnienie i cieszę się, że Fundacja doceniła pionierskość naszych badań i wkład w rozwój chemii perowskitów metalohalogenkowych, materiałów stanowiących podstawę nowej generacji ogniw słonecznych. Co więcej, ogniwa fotowoltaiczne wytworzone z wykorzystaniem mechanoperowskitów charakteryzują się lepszą efektywnością w porównaniu do ogniw wykorzystujących identyczny materiał perowskitowy otrzymany klasyczną metodą mokrą. Nie przypadkiem mechanochemia znalazła się na ogłoszonej przez Międzynarodową Unię Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC) liście „10 innowacji, które zmienią świat”. Chciałbym również podkreślić, że dzisiaj nie byłbym w tym miejscu i nie osiągnęlibyśmy tak wiele w prowadzonych przez moje zespoły badaniach bez wsparcia Instytutu Chemii Fizycznej PAN.” – skomentował nagrodzony.

Janusz Lewiński urodził się w 1956 roku. W 1989 roku uzyskał stopień doktora nauk chemicznych na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej (WCh PW). W tej samej jednostce w 2001 roku obronił rozprawę habilitacyjną, a następnie w 2007 roku uzyskał tytuł profesora nauk chemicznych. Od 2014 roku jest kierownikiem Zakładu Chemii Metaloorganicznej i Katalizy na WCh PW. Równolegle w 2008 roku został zatrudniony w Instytucie Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk (IChF), gdzie kieruje również Zespołem „Kompleksy Koordynacyjne i Materiały Funkcjonalne”. Duży wpływ na rozwój naukowy prof. Lewińskiego miały jego, ściśle związane ze współpracą naukową, pobyty badawcze na czołowych uczelniach europejskich i amerykańskich, takich jak: Uniwersytet Amsterdamski (Niderlandy), Uniwersytet Rice'a w Houston (Stany Zjednoczone), Uniwersytet w Getyndze (Niemcy), Uniwersytet Cambrigde (Wielka Brytania), Komisariat ds. Energii Atomowej i Energii Alternatywnych (CEA) w Grenoble (Francja) oraz Politechnika Federalna w Lozannie (Szwajcaria). Z trzema ostatnimi ośrodkami naukowymi do dziś kontynuuje intensywną współpracę naukową.

Prof. Lewiński jest autorem ponad 190 artykułów i rozdziałów w monografiach, w tym wielu prac opublikowanych w najbardziej prestiżowych czasopismach ogólnochemicznych i  specjalistycznych, takich jak: Angewandte Chemie, Journal of the American Chemical Society, Chemical Science, Advanced Functional Materials i Energy and Environmental Materials. Jego praca badawcza została uhonorowana licznymi nagrodami, w tym Nagrodą Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii Nauk (1989), Nagrodą Kemuli Polskiego Towarzystwa Chemicznego (2000), Nagrodą Polskiej Akademii Nauk im. Marii Skłodowskiej-Curie (2008), Medalem CNRS-Université de Rennes (2008), Nagrodą Zespołową Ministra Nauki (2010), Nagrodą Naukową Rektora Politechniki Warszawskiej (2011) oraz Nagrodą im. Wojciecha Świętosławskiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego (2023). W 2013 roku został wybrany na członka Europejskiej Akademii Nauk, w 2015 uhonorowany tytułem Fellow of the Royal Society of Chemistry przez brytyjskie Królewskie Towarzystwo Chemiczne, a w 2022 roku przyjęty w poczet Chemistry Europe's Fellows przez stowarzyszenie Chemistry Europe. Prof. Lewiński jest także jednym z pionierów odrodzenia mechanochemii jako niezwykle efektywnej i ekologicznej metody syntezy związków chemicznych i otrzymywania materiałów funkcjonalnych. Pełniąc funkcję krajowego koordynatora w ramach finansowanego przez Unię Europejską programu European Cooperation in Science and Technology (COST): Mechanochemistry for Sustainable Industry (Mech@SustInd) przyczynił się do rozwoju społeczności chemików zajmujących się mechanochemią zarówno w Polsce, jak i w Europie.

Prof. Janusz Lewiński współkierował dwoma dużymi projektami UE (FP7 Noblesse i H2020 FET-Open GOTSolar), był także kierownikiem ponad 20 projektów naukowych finansowanych przez najważniejsze polskie instytucje finansujące badania naukowe: Fundację na rzecz Nauki Polskiej (m.in. dwukrotnie projekt TEAM) i Narodowe Centrum Nauki (m.in. dwukrotnie grant MAESTRO). Prof. Lewiński łączy umiejętnie badania podstawowe ze stosowanymi, czego wyrazem jest ponad 20 patentów, których jest autorem lub współautorem. W 2016 roku założył spółkę Nanoxo zajmującą się rozwojem chemii i technologii nanometrycznych form półprzewodników, tzw. kropek kwantowych, niezawierających metali ciężkich oraz materiałów perowskitowych.

Badania prowadzone przez prof. Janusza Lewińskiego mają multidyscyplinarny charakter – jego zainteresowania obejmują zarówno fundamentalną chemię nieorganiczną i  metaloorganiczną, jak też katalizę, chemię oraz inżynierię materiałów i nanomateriałów funkcjonalnych, a także nanotechnologię. Charakterystyczną cechą badań prowadzonych w  jego zespole jest wdrażanie badań podstawowych na poziomie molekularnym do praktycznych zastosowań w wytwarzaniu materiałów funkcjonalnych.

Przełomowe badania laureata prowadzone w IChF, podkreślają nasze wspólne zaangażowanie w dążenie do ciągłego rozwoju wiedzy i innowacji. Jesteśmy zaszczyceni, że czterech naukowców z IChF otrzymało prestiżowe Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Wybrane najważniejsze publikacje prof. Lewińskiego:

Mechanosynthesis of the hybrid perovskite CH3NH3PbI3: Characterization and the Corresponding Solar Cell Efficiency, Journal of Materials Chemistry A, 2015, 3, 20772; https://doi.org/10.1039/C5TA04904K  

Mechanoperovskites for Photovoltaic Applications: Preparation, Characterization, and Device Fabrication, Accounts of Chemical Research, 2019, 52, 3233; https://doi.org/10.1021/acs.accounts.9b00454

High-Performance Perovskite Solar Cells with Zwitterion-Capped-ZnO Quantum Dots as Electron Transport Layer and NH4X (X = F, Cl, Br)–Assisted Interfacial Engineering, Energy & Environmental Materials, 2024, 7, e12720; https://doi.org/10.1002/eem2.12720

Unprecedented richness of temperature- and pressure-induced polymorphism in 1D lead iodide perovskite, Small, 2024, 20, 2403685; https://doi.org/10.1002/smll.202403685

Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej jest przyznawana za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata.

Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej jest nagrodą indywidualną. Jest przyznawana przez Radę Fundacji w drodze konkursu. Laureaci są wybierani z grona kandydatów zgłaszanych przez wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego, zaproszonych imiennie przez Radę i Zarząd FNP. Nagroda jest przyznawana w czterech obszarach: nauk o życiu i o Ziemi, nauk chemicznych i o materiałach, nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk humanistycznych i społecznych.

Nagrody FNP są przyznawane od 1992 r. Grono laureatów, łącznie z tegorocznymi zdobywcami Nagrody, liczy już 121 osób. Są wśród nich tak wybitne uczone i uczeni, jak m.in.: Timothy Snyder, Karol Myśliwiec, Jerzy Szacki, Jan Strelau, Andrzej K. Tarkowski, Andrzej Szczeklik, Stanisław Konturek, Leszek Kaczmarek,  Zofia Kielan-Jaworowska, Bohdan Paczyński, Tomasz Dietl, Ryszard Horodecki, Andrzej Udalski, Maciej Lewenstein, Krzysztof Matyjaszewski, Leon Gradoń, Marek Samoć, Marcin Drąg, Elżbieta Frąckowiak.

Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się w dn. 4 grudnia 2024 r. i będzie transmitowana on line.

W obecnej kadencji w skład Rady wchodzą:

• Prof. dr hab. Grażyna Jurkowlaniec (Uniwersytet Warszawski) – przewodnicząca Rady,
• Prof. dr hab. Jacek Jemielity (Uniwersytet Warszawski) - wiceprzewodniczący Rady,
• Prof. dr hab. Piotr Garstecki (Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie),
• Prof. dr hab. n. med. Jacek Jassem (Gdański Uniwersytet Medyczny),
• Prof. dr hab. Tomasz Łuczak (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu),
• Prof. dr hab. Paweł Ostaszewski (Uniwersytet SWPS),
• Prof. dr hab. Zofia Szweykowska-Kulińska (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu).

Gratulujemy prof. Lewińskiemu otrzymania tego wysokiego wyróżnienia.

Informacja prasowa o przyznaniu nagród FNP: https://www.fnp.org.pl/nagrody-fundacji-na-rzecz-nauki-polskiej-2024-przyznane/. Materiał źródłowy: https://www.fnp.org.pl/prof-dr-hab-inz-janusz-lewinski-laureat-nagrody-fnp-2024-w-obszarze-nauk-chemicznych-i-o-materialach/.